Ο λόγιος Γέροντας π. Ιερόθεος Καρυώτης

Γεωργίου Θ. Μηλίτση, διδασκάλου - Εἰδικοῦ Παιδαγωγοῦ

Τό κατάμεστο ἀπό σκόνη, ἐπιβάτες καί ἀποσκευές αὐτοκίνητο πού ἐκτελεῖ τό δρομολόγιο Δάφνη-Καρυές ἔφτασε τό καταμεσήμερο στόν προορισμό του, τίς Καρυές, τήν πρωτεύουσα τῆς μοναχικῆς πολιτείας τοῦ ῾Αγίου ῎Ορους. Μόλις σταμάτησε ὅλοι ἔτρεξαν νά κατεβοῦν καί νά πάρουν τίς ἀποσκευές τους καί στή συνέχεια νά πᾶνε στόν προορισμό τους.

᾽Επειδή εἴχαμε χρόνο κατευθυνθήκαμε πρός τό Ναό τοῦ Πρωτάτου, ὅπου φυλάσσεται ἡ θαυματουργός εἰκόνα τῆς Παναγίας μας, γνωστή ὡς «῎Αξιόν ἐστι». ᾽Αφοῦ προσκυνήσαμε τήν θαυματουργό εἰκόνα κατευθύνθηκα πρός τό βιβλιοπωλεῖο «Πανσέληνος». ῾Ο π. Ιερόθεος, μακαριστός σήμερα, μέ δέχτηκε μέ μεγάλη χαρά, ὅταν δρασκέλησα τήν πόρτα τοῦ βιβλιοπωλείου.

- Καλῶς τον, κάθησε, πάρε ἕνα λουκούμι καί πιές νερό γιά νά δροσιστεῖς. Σήμερα κι ἐδῶ πάνω ἔχει πολλή ζέστη. ᾽Από ποῦ μᾶς ἔρχεσαι;

- ᾽Από τά Τρίκαλα, Γέροντα.

- ῎Α, πολλή εὐλογημένη ἡ περιοχή σας, βλέπεις ἔχετε τά Μετέωρα. Οἰ πατέρες πού ἀσκοῦνται ἐκεῖ μέ τό κομποσχοίνι τους θωρακίζουν ὅλη τήν περιοχή, γι᾽ αὐτό ὑπάρχουν πολλοί πνευματικοί ἄνθρωποι ἐκεῖ.

- Γέροντα, πέστε μας κάτι ψυχοφελές, κάτι ἀπό τίς ἐμπειρίες σας.

- Τί νά σοῦ πῶ ἐγώ, στά μοναστήρια πού θά πᾶς θά ἔχεις τήν εὐκαιρία νά ἀκούσεις πολλά, χρήσιμα, ὠφέλιμα καί πνευματικά. ᾽Εκεῖ ἄν πράγματι διψᾶς, θά ξεδιψάσεις, τί νά σοῦ πῶ ἐγώ, πού δέν ἔβαλα ἀκόμα ἀρχή στά πνευματικά.

Οἱ ἀπαντήσεις πού μοῦ ἔδωσε στίς ἐρωτήσεις πού τοῦ ἔκανα φανέρωσαν τόν πλοῦτο τῶν γνώσεών του καί τήν πευματικότητά του. ᾽Αφοῦ εἴπαμε καί γιά τό περιοδικό, τό «Πρωτάτο», πού ἐξέδιδε, πῆρα τήν εὐχή του καί κατευθύνθηκα πρός στήν πλατεία τῶν Καρυῶν.

Ἡ βιωτή του

Εἶναι καιρός νά γνωρίσουμε τόν μακαριστό Γέροντα ῾Ιερόθεο Καρυώτη, πού ἐθεωρεῖτο ἕνας ἀπό τούς σημαντικότερους μοναστές τῆς ᾽Αθωνικῆς πολιτείας. ῾Ο Γέροντας ῾Ιερόθεος, (᾽Ιωάννης Σῶμος, αὐτό ἦταν τό κοσμικό του ὄνομα) γεννήθηκε στό χωριό Πρόνοια Ναυπλίου στίς 25 Απριλίου 1934 ὅπου κι ἔμαθε τά πρῶτα του γράμματα.

Τό 1960, ὥριμος πιά, ἦλθε στό Περιβόλι τῆς Παναγίας γιά νά μονάσει. Γιά μετάνοιά του διάλεξε τό φημισμένο καί παραθαλάσσιο μοναστήρι τοῦ Σταυρονικήτα. Τό μοναστήρι αὐτό ταίριαζε μέ τό χαρακτήρα καί τήν ψυχοσύνθεσή του. ᾽Εδῶ, λοιπόν στή Μονή Σταυρονικήτα ἔβαλε μετάνοια καί γράφτηκε στό μοναχολόγιό της σά δόκιμος. Μετά ἀπό δοκιμασία ἡ Γεροντία τῆς Μονῆς ἀποφάσισε νά γίνει ἡ κουρά του κατά τήν ὁποία πῆρε τό ὄνομα ῾Ιερόθεος.

Γρήγορα ὁ μοναχός ῾Ιερόθεος ξεχώρισε ἀπό τούς ἄλλους ἀδελφούς τῆς Μονῆς. Οἱ πατέρες ἀναγνωρίζοντας τήν ὀξυδέρκειά του, τά χαρίσματα καί τήν ἁγιότητα τοῦ βίου του τόν ἐξέλεξαν νά ἀντιπροσωπεύσει τό μοναστήρι τους στούς ἑορτασμούς πού θά γινόταν στίς Καρυές, τήν πρωτεύουσα τοῦ ῾Αγίου ῎Ορους, μέ τήν εὐκαιρία τῆς χιλιετηρίδας, τό 1963. Στή μετάνοιά του ἔμεινε μέχρι τό 1969. ᾽Ανήσυχη καί ποιητική φύση, ὅπως ἦταν, διάλεξε γιά νά περάσει τό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς του τό Καρυώτικο κελί τοῦ ῾Αγίου Νικολάου τοῦ Χαλκιᾶ, στή συνοδεία τοῦ Γέροντα Κυρίλλου.

Κάποτε πού ἀναγκάστηκε νά ἀφήσει τήν ἁγιορείτικη ἡσυχία καί νά βγεῖ στόν κόσμο γνώρισε τόν ζωγράφο Γιάννη Τσαρούχη καί τή γνωστή τραγουδίστρια ᾽Αρλέτα καθώς καί ἄλλα πρόσωπα τοῦ πολιτισμοῦ καί τῆς παράδοσής μας.

Στό «κελλί» του στίς Καρυές ἦταν ἀνοιχτό σέ ὅλους. Σ᾽ αὐτό φιλοξενήθηκαν πλῆθος ἀνθρώπων διαφόρων πεποιθήσεων καί ψυχικῶν καταστάσεων, ὅπως ξεσαλωμένα φρικιά μέχρι καί τόν Οὐμπέρτο ῎Εκο (᾽Ιταλός σημειολόγος, δοκιμιογράφος, φιλόσοφος, κριτικός λογοτεχνίας και μυθιστοριογράφος). Τίς περισσότερες φορές ἔδινε τό κρεβάτι του στούς φιλοξενούμενους του κι αὐτός κοιμῶταν στα στασίδια τοῦ παρεκκλησίου του…

῾Η ᾽Αρλέτα τή συζήτηση πού εἶχε μέ τόν π. ῾Ιερόθεο τήν ἔκανε τραγούδι πού εἶναι γνωστό μέ τόν τίτλο «Μπάρ, Τό ναυάγιο».

᾽Επειδή ἡ πρωτεύουσα τῆς ᾽Αθωνικῆς Πολιτείας δέν ἔχει ἠλεκτρικό ρεῦμα γιά νά μποροῦν οἱ πατέρες νά κυκλοφοροῦν χωρίς κίνδυνο, ὅταν νυχτώνει, ὑπάρχουν σέ διάφορα μέρη φανοστᾶτες, αὐτός πού τούς ἄναβε τήν περίοδο ἐκείνη ἦταν ὁ μακαριστός π. ῾Ιερόθεος.

᾽Ο ἐχθρός δέν ἡσυχάζει

Πολλοί νομίζουν ὅτι ἡ ζωή τοῦ μοναχοῦ εἶναι ἀμέριμνη καί ἀνέμελη, ὅτι ὁ μοναχός δέν ἀντιμετωπίζει προβλήματα καί δυσκολίες. ῞Οπως ὅλοι μας ἔχουμε στήν καθημερινή μας ζωή δυσκολίες, ἀντιξοότητες καί νά λύσουμε τά προβλήματα πού συνεχῶς μᾶς παρουσιάζονται, ἔτσι καί ὁ μοναχός ἔχει τά ἴδια προβλήματα τά ὁποία τόν ταλανίζουν καί ὀρθώνοντα μπροστά του καί προσπαθοῦν νά τόν βγάλουν ἀπό τήν πνευματική του τροχιά, τούς στόχους καί τίς ἐπιδιώξεις του. Οἱ δυσκολίες προέρχονται κυρίως ἀπό τόν κακό ἑαυτό μας, τό περιβάλλον πού ζεῖ καί κυρίως ἀπό τό μισόκαλο διάβολο πού προσπαθεῖ νά τόν ρίξει στήν ἀπόγνωση καί νά τόν κάνει νά μετανοήσει πού ἀφιερώθηκε στόν Κύριο.

῎Ας δοῦμε πῶς περιγράφει ὁ π. ῾Ιερόθεος ἕναν πειρασμό πού ἀντιμετώπισε ἕνας μοναχός, ἴσως ὁ ἴδιος, μιά μέρα: «῎Ητανε τότε πού χαμογελαστός πῆγε στήν ἄκρη τοῦ κήπου, ἔκατσε στό πεζούλι καί κρέμασε τά πόδια του στό κενό. Περιμένοντας ἄρχισε νά τά κουνᾶ, πέρα δῶθε! ῎Ηξερε ὅτι θά ξανάρθει! Τήν πρώτη φορά, ὦ τί πίκρα! Κατάπικρη, τοῦ στριφογύριζε τό μυαλό. ῞Ενα παλληκάρι σάν καί σένα τί κάνεις ἐδῶ; χάνεις τό χρόνο καί τά νιάτα σου, δέ θά βρεῖς ἐδῶ τίποτα, τί θαρρεῖς πῶς εἶσαι; τί νομίζεις ὅτι θά κάνεις;» «Μπρός πόλεμος, μία σκοτούρα, ἕνα σούρσιμο ἀνάμεσα σέ ζωή καί θάνατο». Σκέφτηκε, πῶς μπορεί νά μοῦ χαμογελάσει ἕνας καθρέφτης; Στάθηκε μπροστά του καί εἶπε ξέρω τί θά κάνω, τί πρέπει νά κάνω. Νά χαμογελάσω!».

Βιβλιοπωλεῖον «Πανσέληνος»

Τήν περίοδο ἐκείνη ἄρχισαν νά ἔρχονται οἱ προσκυνητές στό ῞Αγιον ῎Ορος κατά ἑκατοντάδες. Οἱ πιστοί μάταια ἀναζητοῦσαν νά βροῦνε ἕνα ἁγιορείτικο ὁδηγό ἤ ἕνα πνευματικό βιβλίο. Τό κενό αὐτό προσπάθησε νά καλύψη ἡ συνοδεία τοῦ Γέροντα Κυρίλλου. Οἱ πατέρες ἀνέθεσαν στόν π. ῾Ιερόθεο νά δημιουργήσει στίς Καρυές ἕνα βιβλιοπωλεῖο πού θά ἱκανοποιοῦσε τίς προσδοκίες καί τίς ἀπαιτήσεις τῶν προσκυνητῶν. ῎Ετσι ὁ π. ῾Ιερόθεος ἄνοιξε τό πρῶτο βιβλιοπωλεῖο μέ τό ὄνομα «Πανσέληνος» κοντά στό Πρωτάτο. ῾Η πρώτη του φροντίδα ἦταν νά ἐπανεκδόσει τό πολύτιμο καί μνημειῶδες σύγγραμμα τοῦ ἀειμνήστου Γερασίμου Σμυρνάκη «Τό ῞Αγιον ῎Ορος» στή σειρά «῾Αγιορείτικα τετράδια».

῾Ο λόγιος καί ἀνήσυχος μοναχός θεωροῦσε ὅτι δέν ἦταν τιμητικό γιά τήν ῾Αγιορείτικη Πολιτεία νά μήν ἔχει ἕνα ἔντυπο πού νά τήν ἐκπροσωπεῖ, γι᾽ αὐτό ἀποφάσισε, μέ τήν εὐλογία τῆς ῾Ιερᾶς Κοινότητος καί τήν εὐχή τῶν Πατέρων νά ἐκδόσει ἕνα περιοδικό. Τόν ᾽Οκτώβριο τοῦ 1982 ξεκίνησε ἡ ἔκδοση τοῦ περιοδικοῦ «Πρωτάτον» ὡς «διμηνιαῖο ἁγιορείτικο δελτίο». Στό «Πρωτάτο» ἔγραφαν πολλοί λόγιοι ἁγιορεῖτες πατέρες. Διευθυντής τοῦ περιοδικοῦ ἦταν μέχρι τό τεῦχος 12-13 τῶν μηνῶν Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 1984 ὁ π. ῾Ιερόθεος. Στή συνέχεια τήν ἔκδοση τοῦ περιοδικοῦ ἀνέλαβε ὁ μακαριστός μοναχός π. Μωϋσῆς.

῎Ελεγε

῾Ο π. ῾Ιερόθεος πάντα ἀπόφευγε νά δίνει συμβουλές στούς συνομιλητές του. Γιά νά σοῦ πεῖ κάτι ἀπό τόν ἐσωτερικό του πλοῦτο ἔπρεπε πολύ νά ἐπιμείνεις. Μερικά ἀπό αὐτά πού εἶπε μετά ἀπό τίς ἐπίμονες ἀπαιτήσεις τῶν συνομιλητῶν του εἶναι καί τά παρακάτω:

- Αὐτή ἡ ζωή καί ἡ χαρά εἶναι ἡ ἀγωνία τοῦ Θεοῦ νά φέρει τήν καρδιά στή σωτηρία.

- Οἱ παγίδες τοῦ ἐχθροῦ εἶναι ἀπλωμένες παντοῦ πάνω στη γή. Μπορούν να κάνουν μιά καρδιά πέτρα, μιά λίθινη καρδιά. Τό χαμόγελο τοῦ ῎Αθωνα εἶναι ὁ τρόμος τοῦ ἀντίδικου. ῾Η καρδιά μαλακώνει γίνεται καθαρή, εἶναι φῶς, νερό, ζωή.

- ῾Η πίστη εἶναι ἕνα ἀκέραιο δῶρο τοῦ Θεοῦ, δέ λιγοστεύει. Χαλάει μόνο ὅταν μοιράζεται, δέ μπορεῖς νά πιστεύεις στό Θεό καί στό Μαμωνᾶ. Χωρισμένη στά δύο καί σέ πιό πολλά δείχνει ὅτι λιγοστεύει. Παρακαλῶ τό Θεό νά μοῦ προσθέτει πίστη γιατί ἡ πίστη εἶναι ἀκέραιο δῶρο δικό Του.

῾Ο π. ῾Ιερόθεος ἐπειδή εἶχε καλλιεργημένο ἐσωτερικό κόσμο ἀγαποῦσε τά λουλούδια. Τά λουλούδια δέν ἔλειπαν ποτέ ἀπό τό κελί του καί τό βιβλιοπωλεῖο. ῞Οταν κάποτε τόν ρώτησαν:

- Γέροντα», σ᾽ ἀρέσουν τά λουλούδια; ἀπάντησε,

- Παιδιά μου, ἡ ποικιλία τῶν λουλουδιῶν, τά χρώματα καί οἱ εὐωδίες πού ἐκπέμπουν φανερώνουν, σέ κάθε καλοπροαίρετο ἄνθρωπο, τήν ὕπαρξη καί τήν πανσοφία τοῦ Θεοῦ. Καί τό πιό μικρό καί ταπεινό λουλουδάκι φωνάζει: ὑπάρχει Θεός Δημιουργός.

῎Αλλοτε σέ κάποια ἐρώτηση πού τοῦ ἔκαναν ἀπάντησε:

- Νομίζεις ὅτι εἶναι εὔκολο νά χαμογελᾶς μέ εὐφροσύνη χαρᾶς Θεοῦ; ῾Η χαρά τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ὀμορφιά τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ἁγιασμός τῆς ἀγάπης.

Πώς τόν περιγράφουν

῞Οταν ὁ Θεός κάλεσε κοντά του τόν π. ῾Ιερόθεο, στίς 25 ᾽Απριλίου τοῦ 2015, γιά νά τόν ξεκουράσει καί νά τόν ἀνταμοίψει γιά τούς ἀγῶνες καί τίς θυσίες του ὄχι μόνον οἱ ἐκκλησιαστικές ἰστοσελίδες ἔγραψαν γιά τή κοίμησή του ἀλλά καί ὁ κοσμικός τύπος ἀφιέρωσε ἄρθρα γιά τή ζωή του.

῎Ας δοῦμε τί ἔγραψαν γι᾽ αὐτόν: «῏Ηταν μοναχός μέ βαθιά πίστη καί εὐρύτητα πνεύματος. Εἰλικρινής, πηγαῖος κι ἀφκιασίδωτος στίς σχέσεις του. ᾽Αγάπησε καί ὑπηρέτησε τό ῞Αγιον ῎Ορος, τόν πολιτισμό, τά γράμματα, τίς τέχνες καί τή μουσική».

῾Ο π. Θωμᾶς ᾽Ανδρέου ἔγραψε γιά τόν π. ῾Ιερόθεο: «Σήμερα ἡ ἔννοια τῆς ἁγιότητας ἀποτελεί προνόμιο των λίγων! Στή φιλοσοφία τοῦ γερο-῾Ιεροθέου, ἡ ἁγιότητα ὑπῆρξε πάντοτε καρπός τοῦ ἀγώνα ἐκείνων πού δέ θέλησαν νά δοῦν τό Θεό σάν δεδομένο, τόν παράδεισο, σάν ἕνα κλειστό κλάμπ προνομιούχων δῆθεν θρησκευομένων, πέραν τῶν ὁποίων δέ χωρᾶ κανείς νά μπεῖ μέσα σ᾽ αὐτόν... Γιά μένα, ὁ γέρων ῾Ιερόθεος ὑπῆρξε ἕνας αληθινός, καλός ἄνθρωπος κι αὐτό ταυτόχρονα τόν ἔκανε καλό μοναχό! Τόν παρακαλῶ θερμά, ἀπό ἐκεῖ πού βρίσκεται, στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ, νά θυμᾶται ὅσους ἔγιναν ἀποδέκτες τῆς ἀγάπης του. ῾Υπῆρξε μία ἀληθινή ψυχή πού ἀναζήτησε μέσα ἀπό τήν ἀγάπη γιά τόν ἄνθρωπο τή σωτηρία! Εἶμαι βέβαιος ὅτι τελικά τή βρῆκε...».

῎Αλλος ἔγραψε: «῾Ο γέροντας ῾Ιερόθεος, τόσο στήν ὄψη ὅσο καί στό πνεῦμα, μοιάζει μέ σοφιστή ἀρχαίου ἀθηναϊκοῦ συμποσίου. ῞Όσοι τόν γνώριζαν κάνουν λόγο γιά ἕναν ξεχωριστό ἄνθρωπο».

῎Εγραψαν ἐπίσης: «῞Ενας ἀπό τούς σημαντικότερους μοναστές τῆς ᾽Αθωνικῆς πολιτείας, ό γέροντας ῾Ιερόθεος Καρυώτης ἐκοιμήθη. ῎Ανθρωπος ἀφιερωμένος στό μοναχισμό, ὑπῆρξε ὁ ἱδρυτής τοῦ περιοδικοῦ «Πρωτᾶτον» τόν ᾽Οκτώβριο τοῦ 1982 τό ὁποῖο συνέχισε ὁ ἐπίσης πρόσφατα ἐκλιπών γέροντας Μωυσῆς. ῾Υπῆρξε ἰδιαίτερα σημαντική προσωπικότητα καί ξεχωριστός ἄνθρωπος».

῾Η κοίμησή του

Κάποτε ὁ π. ῾Ιερόθεος εἶπε: «᾽Αναρωτήθηκα, πόσο μπορεῖ νά ἀντέξει ἕνα λουλούδι ὅταν πατιέται. ῾Η φθορά εἶναι μία ἄχαρη ἀνάγκη, στόν «βαθύ ὄρθρο» γνωρίζεις «τό πῶς ἡ φθορά στή ζωή νικᾶται». ῾Ο φόβος τοῦ θανάτου! Κι ὁ θάνατος, λύση ἀπό τά καθημερινά, ὁδηγεῖ στά χρηστότερα καί θυμηδέστερα. Οὐκ ἔστι θάνατος ἀλλά ζωή καί χαρά. Στό χῶρο πού ὑπάρχει ἡ ἀληθινή χαρά ἔσπευσε στίς 25 Απριλίου 2015 καί σέ ἡλικία 81 ἐτῶν ὁ π. ῾Ιερόθεος. Μέ τό ἄγγελμα τῆς κοίμησής του πλήθη μοναχῶν καί λαῒκῶν ἔσπευσαν νά τόν ἀποχαιρετήσουν, νά εὐχηθοῦν γιά τήν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς του καί νά παρευρεθοῦν στή νεκρώσιμη ἀκολουθία.

Τοῦ λογίου Γέροντος ῾Ιεροθέου Καρυώτου αἰωνία ἡ μνήμη.

* Ιερά Μητρόπολις Τρίκκης και Σταγών